BStK Online

Datenbank der althochdeutschen und altsächsischen Glossenhandschriften

BStK.-Nr. 849

Handschrift(en)
  • Schlettstadt, Bibliothèque Humaniste de Sélestat Ms. 7
Glossierte Inhalte
  • 849, f. 1r-6v: Paulus Diaconus, Historia Langobardorum (Exzerpt)
  • 849, f. 16r-17v: "Quomodo romanum imperium in greciam de grecia in franciam deo ordinante translatum sit" (bis auf Heinrich V. reichender historiographischer Text)
  • 849, f. 21r marginal: Excerpta ex Gallica historia (Exzerpt)
  • 849, f. 44r-45r: Glossen zu Arator, De actibus apostolorum
  • 849, f. 45v-57v: Glossar zu Vergil, Aeneis, Georgica, Eklogen
  • 849, f. 58r: mehrsprachige Monats- und Windbezeichnungen nach Einhard, Vita Karoli Magni
  • 849, f. 58v-64v: alphabetisches Glossar zu Vergil, Georgica und Eklogen
  • 849, f. 59r-63v: auf den Rändern alphabetisches Glossar zu Priscian, Institutio de arte grammatica
  • 849, f. 64v-65r: Glossen zur Bibel, Lukas-Evangelium
  • 849, f. 65r-v: Vitae patrum
  • 849, f. 65v: Glossen zu Hieronymus, Vita S. Pauli primi Eremitae
  • 849, f. 66r: Glossen zu Hieronymus, Vita S. Hilarionis, Glossen zu Hieronymus, Vita S. Malchi monachi captivi
  • 849, f. 66v-70r: Glossar zu Cassian, De institutis coenobiorum, Collationes patrum; marginal alphabetisches Glossar
  • 849, f. 70v-73r: Glossar zu Eusebius, Historia ecclesiastica (in der Bearbeitung des Rufinus); marginal alphabetisches Glossar
  • 849, f. 73v-76v: Glossen zu Hieronymus, Briefe; marginal alphabetisches Glossar zu Priscian, Institutio de arte grammatica
  • 849, f. 78r-81v: Orosius, Historiae adversum paganos (I)
  • 849, f. 82r-85r: alphabetisches Glossar
  • 849, f. 85v-94v: Glossar zu den Canones
  • 849, f. 95r: Glossar zu Poenitentiale Cummeani
  • 849, f. 95r-96v: Glossar zu Gregor der Große, Dialoge
  • 849, f. 96v-99v: Glossar zu Gregor der Große, Regula pastoralis
  • 849, f. 99v-100r: Glossar zu Gregor der Große, Homiliae in Evangelia
  • 849, f. 100v- 102r: Glossar zu Beda Venerabilis, De temporum ratione
  • 849, f. 102v: Glossar zu Beda Venerabilis, Chronicon
  • 849, f. 104r-122r: Sachglossare, darin f. 104r-105r Erklärungen zur Apostelgeschichte
  • 849, f. 122v: Versus de arboribus
  • 849, f. 122v (untere Hälfte)-124v: Glossar
  • 849, f. 132v: Städteverzeichnis; Minnelied (auf dem Kopf stehend)
  • Zahl und Art der Glossen

    Insgesamt etwa 2600 Glossen (f. 1r-132v):
    - Textglossierung: 5 Interlinearglossen (f. 1r-11r) zu Paulus Diaconus, Historia Langobardorum; 1 Glosse (f. 17r) in der historischen Schrift; 2 Glossen (f. 21r) zur Historia Gallica.
    - Textglossare: 4 Glossen (f. 44r-v) in dem Glossar zu Arator; 104 Glossen (f. 45v-57r) in dem ca. 800 Zeilen umfassenden Glossar zu Vergil, Georgica, Eklogen und Aeneis; über die Hälfte der Glossen im fortlaufenden Glossartext stehend.
    - Sachglossar: 12 interlinear über den lateinischen Lemmata eingetragene Monats- und 12 Windbezeichnungen (f. 58r) nach Einhard, Vita Karoli Magni, im Kontext eines mehrsprachigen Glossars;
    - Textglossare: 717 Glossen (f. 58v-64v) in dem etwa 900 Artikel umfassenden alphabetischen Glossar zu Vergil, Georgica und Eklogen; davon 1 Glosse (f. 63r) in bfk-Geheimschrift eingetragen; 5 Glossen (f. 59r-63v) in dem ca. 500 Zeilen umfassenden alphabetischen Glossar zu Priscian; 57 Glossen (f. 64v-65r) in dem Glossar zur Bibel, Lukas-Evangelium; 66 Glossen (f. 65r-v) in dem Glossar zu Vitae patrum; 10 Glossen (f. 65v) in dem Glossar zu Hieronymus, Vita S. Pauli primi Eremitae; 4 Glossen (f. 66r) in dem Glossar zu Hieronymus, Vita S. Hilarionis; 3 Glossen (f. 66r) in dem Glossar zu Hieronymus, Vita S. Malchi monachi captivi; 43 Glossen (f. 66v-70r) in dem Glossar zu Cassian, De institutis coenobiorum, Collationes patrum; 4 Glossen (f. 69v-70r) in dem marginal stehenden alphabetischen Glossar; 33 Glossen (f. 70v-73r) in dem Glossar zu Eusebius, Historia ecclesiastica (in der Übersetzung des Rufinus); 22 Glossen (f. 70v-72r) in dem alphabetischen Glossar; 31 (f. 73v-76v) in den Glossen zu Hieronymus, Briefe; 6 Glossen (f. 75r-v) in dem Glossar zu Priscian, Institutiones; 27 Glossen (f. 78r-81v) in dem Glossar zu Orosius, Historiae adversum paganos (I) [davon 1 Glosse textfremd]; 2 Glossen (f. 84r, 85r) in dem alphabetischen Glossar; 125 Glossen (f. 86v-94v) in dem Glossar zu den Canones; 7 Glossen (f. 95r) in dem Glossar zum Poenitentiale Cummeani; 37 Glossen (f. 95r-96v) in dem Glossar zu Gregor der Große, Dialoge; 365 Glossen (f. 96v-99v) in dem Glossar zu Gregor der Große, Regula pastoralis; 59 Glossen (f. 99v- 100r) in dem Glossar zu Gregor der Große, Homiliae in Evangelia; 3 Glossen (f. 101v) in dem Glossar zu Beda, De temporum ratione; 2 Glossen (f. 102v) in dem Glossar zu Beda, Chronicon; 1 Glosse (f. 105r) in dem Glossar zu Apostelgeschichte; bis f. 99v Glossare in abgesetzten Zeilen geschrieben, ab f. 99v (Gregor, Homiliae) fortlaufend geschrieben.
    - Sachglossare: 356 Glossen (f. 105r-112v) in den Sachglossaren, davon 93 Glossen (105v-106v) Nomina membrorum zu Körperteilbezeichnungen (wohl zu der Tradition von Walahfrid Strabo, De homine et partibus eius gehörig); 54 Glossen ( f. 122v) zu den Versus de arboribus; 409 Glossen (f. 122v-124v) in dem Glossar; 40 Glossen (f. 132v) in dem Städteverzeichnis.

    Einige der Glossen liegen in Kürzung vor.

    Zeit

    Glossen mit den Glossaren im 1. Viertel des 12. Jahrhunderts eingetragen.

    Ort

    -

    Sprachgeographische Einordnung

    Alem. (nach G. Baesecke, Einführung, S. 259; G. Baesecke, Vor- und Frühgeschichte, S. 199, 26*; G. Ehrismann, S. 261; J. Fasbender, S. 45-119, 195-203; Th. Frings, Germania Romana und Romania Germanica, S. 14; Th. Frings, PBB. 91, S. 182; Th. Frings - G. Müller, S. 111; H. Garke, S. 55; G. Müller, PBB. 79 Sonderband, S. 310; G. Müller, PBB. 82, S. 154; G. Müller - Th. Frings, S. 87; H. Reutercrona, S. 26; J. Schatz, S. 3; W. Schröder, S. 81; W. Schulte, S. 358; F. Simmler, S. 24; W. von Unwerth - Th. Siebs, S. 197; K. Weinhold, S. XIII; C. Wesle, S. 1 und passim); bair. (nach I. Reifenstein, Salzburger Glossenhandschriften, 2009, S. 1437).

    Edition

    StSG. I, S. 727f. (Nr. CCCLXXXII: Lukas-Evangelium); II, S. 39 (Nr. DXXXVI: Arator), S. 45 (Nr. DXLIX: Beda, Chronicon), S. 46 (Nr. DLIII: Beda, De temporum ratione), S. 93-96 (Nr. DLXXXIX: Canones f. 89v-94v, Nachtrag bei StSG. V, S. 100, Z. 7-9), S. 139f. (Nr. DXCIV: Canones f. 86v-89v, Nachtrag bei StSG. V, S. 102, Z. 1), S. 152f. (Nr. DCVIII: Cassian, Nachtrag bei StSG. V, S. 102, Z. 2-5), S. 209-216 (Nr. DCXLIIb: Gregor der Große, Regula pastoralis), S. 246 (Nr. DCLXIb: Gregor der Große, Dialoge), S. 262-264 (Nr. DCLXXIII: Glossar zu Gregor der Große, Homiliae in Evangelia, Nachtrag bei StSG. V, S. 103, Z. 16f.), S. 323f. (Nr. DCLXXXIIIb: Hieronymus, Briefe), S. 336 (Nr. DCXCVIII: Historia Gallica), S. 357f. (Nr. DCCXLb: Orosius, Historiae adversum paganos (I), Nachtrag bei StSG. V, S. 104, Z. 2), S. 360 (Nr. DCCXLVIII: Paulus Diaconus, Historia Langobardorum) sowie Anm. 5, S. 365 (Nr. DCCLVIII: Poenitentiales Libri), S. 598 (Nr. DCCCXXIIIb: Eusebius, Historia ecclesiastica (in der Übersetzung des Rufinus), Nachtrag bei StSG. V, S. 105, Z. 36f.), S. 675-686 (Nr. DCCCLXI: Vergil f. 58v-64v), S. 686-688 (Nr. DCCCLXII: Vergil f. 45v-57r), S. 735f. (Nr. DCCCLXXXVI: Vitae patrum), S. 737 (Nr. DCCCXCI: Glossar zu Hieronymus, Vita S. Pauli primi Eremitae, DCCCLXXXVIII: Glossar zu Hieronymus, Vita S. Hilarionis, DCCCXC: Hieronymus, Vita S. Malchi monachi captivi); III, S. 36-45 (Nr. DCCCCXXXIV: Versus de arboribus), S. 424-426 (Nr. DCCCCLa: Körperteilbezeichnungen f. 105r-v), S. 434f. (Nr. DCCCCLIXb: Körperteilbezeichnungen f. 105v-106v), S. 447f. (Nr. DCCCCLXXI: Sachglossar f. 112v), S. 450 (Nr. DCCCCLXXV: Sachglossar f. 109r, DCCCCLXXVIII: Sachglossar f. 109r), S. 451 (Nr. DCCCCLXXX: Sachglossar f. 109r, DCCCCLXXXI: Sachglossar f. 109r), S. 452 (Nr. DCCCCLXXXIVc: Sachglossar f. 110r), S. 460f. (Nr. DCCCCXCVIIb: Sachglossar f. 109v-110r), S. 575f. (Nr. MXXVc: Das Sachglossar f. 124r), S. 606f. (Nr. MLXIII: Sachglossar f. 124r), S. 607 (Nr. MLXVI: Sachglossar f. 124r-v), S. 611f. (Nr. MLXXIII: Städteverzeichnis), S. 615 (Nr. MLXXVII: Sachglossar f. 123v), S. 619 (Nr. MLXXXIIb: Sachglossar f. 123r-v), S. 628 (Nr. MXCIV: Sachglossar f. 123r), S. 629 (Nr. MXCVI: Sachglossar f. 107v), S. 636f. (Nr. MCVII: Sachglossar f. 123r), S. 640 (Nr. MCXII: Sachglossar f. 123r), S. 644 (Nr. MCXIX: Sachglossar f. 122v-123r), S. 646 (Nr. MCXXII: Sachglossar f. 122v), S. 648 (Nr. MCXXVII: Sachglossar f. 124r), S. 654f. (Nr. MCXXXVI: Sachglossar f. 107v), S. 696 (Nr. MCLIII: Sachglossar f. 124r, MCLIV: Glossar f. 124r), S. 696-698 (Nr. MCLV: Sachglossar f. 124v), S. 698 (Nr. MCLVIII: Sachglossar f. 123r, MCLIX: Sachglossar f. 122v), S. 699 (Nr. MCLXI: Glossar f. 122v, MCLXIV: Glossar f. 123v); IV, S. 194 (Nr. MCLXXXIII: Alphabetisches Glossar f. 69v-70r, Nachtrag bei StSG. V, S. 107, Z. 7f.), S. 211 (Nr. MCLXXXVI: Orosius, Historiae adversum paganos (I)), S. 241 (Nr. MCCXXVb: Alphabetisches Glossar f. 70v-72r), S. 305 (Nr. CCCXCVIIIb Nachtr.: Apostelgeschichte), S. 343 (Nr. DCCLXXIIIb Nachtr.: Priscian, Institutiones, Nachtrag bei StSG. V, S. 107, Z. 29-32), S. 344 (Nr. DCCLXXIIId Nachtr.: Alphabetisches Glossar zu Priscian); Berichtigungen und Nachträge bei O.B. Schlutter, JEGPh. 20 (1921) S. 385-388; erneute Edition der Glossen zu den Dialogen Gregors des Großen bei W. Schulte, Die althochdeutsche Glossierung der Dialoge Gregors des Großen, S. 346-357; Edition der Monatsbezeichnungen bei W. Wackernagel, ZDA. 5 (1845) S. 327; eine Edition der Windbezeichnungen steht noch aus; Edition der Glossen zu den Baumbezeichnungen in der Anordnung der Handschrift bei J. Zacher, ZDPh. 11 (1880) S. 302.

    Literatur zu den Glossen: Stand des Katalogs 2005
    Literatur zu den Glossen: Ergänzungen seit 2005
    Zitierempfehlung (HTML/XML)

    Bei der Übernahme von Informationen zur vorliegenden Handschrift aus der Datenbank empfehlen wir folgende Zitation: BStK Online: https://glossen.germ-ling.uni-bamberg.de/bstk/849 [Stand 27.04.2024].

    Für den Verweis auf das entsprechende XML-Dokument zitieren Sie: BStK Online: https://glossen.germ-ling.uni-bamberg.de/bstk/849.xml [Stand 27.04.2024].

    Letzte Änderung: Michaela Pölzl, 24.05.2019